Pociej Leonard h. Waga (ok. 1730–1774), strażnik litewski. Był synem woj. trockiego Aleksandra (zob.) i Teresy z Wojnów, bratem strażnika lit. Ludwika (zob.). Uczył się najpierw w kolegium pijarskirn w Wilnie, następnie w warszawskim Collegium Nobilium. Bezskutecznie starał się w r. 1747 za pośrednictwem ojca o starostwo mścisławskie, a w marcu 1749 o chorągiew petyhorską po zmarłym stryju Antonim (zob.). Z cesji ojca, może już w październiku 1746 posiadał starostwo oteśnickie (Oteśniki w woj. trockim). P. posłował z woj. witebskiego na sejmy 1750 i 1752 r.; na tym ostatnim żądał (3 X) swobody «przymawiania się» (odwoływania się) w senacie do paktów konwentów, więc myślał po republikancku. W lipcu 1751 ojciec starał się dlań o kasztelanię witebską lub jakąś dygnitarię; ułatwiając w październiku t. r. elekcję na województwo witebskie tamtejszemu kasztelanowi Józefowi Sołłohubowi, P. – prawdopodobnie z bratem Ludwikiem – wziął od elekta oblig na 100 000 zł, który miał zwrócić po uzyskaniu dygnitarii. Wolał ją od kasztelanii witebskiej, do której przyjęcia nakłaniał go Michał Czartoryski. Dn. 23 X 1752 dostał obozieństwo litewskie. W r. 1754 zabiegał bez efektu o poruczeństwo chorągwi husarskiej królewicza. Dopilnowawszy w lutym 1756 witebskich sejmików deputackich, wraz z bratem wspierał P. stronnictwo radziwiłłowskie na otwarciu Trybunału Lit., a następnie uczestniczył w zjeździe przeciwników «familii» u marszałka Ignacego Ogińskiego w Iwiu (lipiec t. r.), gdzie podejmowano plany co do następnego trybunału. Do składki na ten cel P. się nie przyłączył. Wskutek uwięzienia króla w Saksonii nie zdołał wykorzystać poselstwa witebskiego w r. 1756. Dn. 3 VIII 1759 otrzymał Order Orła Białego. W r. 1760 – śladem brata Ludwika, w którego cieniu pozostawał – ochłódł znacznie w przyjaźni dla Michała Radziwiłła, ale w początkach r. n. znów obiecywał hetmanowi sejmikowe współdziałanie, a wiosną był na otwarciu Trybunału Lit. wśród stronników radziwiłłowskich. Na sejm 1761 r. posłował z powiatu witebskiego. Przed wyborami deputackimi 1762 r. był znów w Nieświeżu i sejmiki witebskie przeprowadził wg tamtejszych ustaleń.

Na konwokacji 1764 r., w której uczestniczył jako poseł witebski, zaliczał się już do stronników «familii»; obrano go do rady przy prymasie. Dn. 16 V 1764 przystąpił w Warszawie do konfederacji Czartoryskich. Wraz z woj. witebskim (był tamtejszym pułkownikiem i posłem na elekcję) głosował we wrześniu t. r. na Stanisława Poniatowskiego. Na sejm koronacyjny posłował także z sejmiku witebskiego i został członkiem deputacji do układania paktów konwentów. Mandat witebski (nie wiadomo, czy wykorzystany) miał też na sejm w r. 1766. W lutym 1767 był jedną z osób, którym Karol Radziwiłł zapowiadał swój powrót do kraju z łaski Katarzyny II i na które liczył przy organizowaniu antykrólewskiej konfederacji. Sejm nadzwycz. 1768 r. zezwolił P-owi na zamianę posiadanego przezeń starostwa żyżmorskiego (woj. trockie) na dobra dziedziczne Porzecze w woj. połockim. P. zabiegał w r. 1769 o ożenek z córką gen. artylerii litewskiej Antoniego Sołłohuba – Katarzyną; plany te zniweczyła jej śmierć. W październiku t. r. Stanisław August informując P-a o decyzjach rady senatu, która zaleciła m. in. poselstwo do Moskwy ze skargami na N. Repnina oraz żądaniem unieważnienia całego dzieła sejmu delegacyjnego, próbował zarazem dowiedzieć się odeń, czy mowa wygłoszona w Moskwie przez jego brata Ludwika w r. 1767 została rzeczywiście narzucona przez Repnina. List królewski dowodzić może, że P. – de facto serwilistyczny wobec Rosji – czynił jakieś gesty, które miały zatrzeć taką o nim opinię. Podejrzenie takie nasuwa też fakt, że w r. 1770 obaj z bratem kokietowali konfederatów barskich, a w październiku t. r. w Preszowie podejrzewano, iż zamierzali nawet tworzyć konkurencyjną generalność. Dn. 7 I 1771 król cedował nie zasłużonemu niczym P-owi po śmierci jego brata Ludwika zarówno urząd strażnika litewskiego, jak i starostwo olkienickie i rohaczewskie. P. początkowo zobowiązał się do wniesienia za te królewszczyzny opłaty, ostatecznie dostał je za darmo (niebawem starostwo rohaczewskie zamienił na lejpuńskie w woj. trockim). Stanisław August liczył, że za tę cenę odciągnie P-a od suponowanych kontaktów z Barem i zyska stronnika; odtąd też przekazywał mu zalecenia na sejmiki trockie i witebskie. Zachowanie P-a pozostało jednak dwuznaczne; nie wykluczone, że w październiku 1771 brał on udział w gromadzeniu gotówki przeznaczonej na pożyczkę dla konfederatów barskich, a z drugiej strony Stanisław August podejrzewał go (in. in. w czerwcu 1772) o poufne kontakty z Rosją. We wrześniu t. r. P. hamletyzował przed królem z powodu wymaganej przez Katarzynę II przysięgi wierności z dóbr białoruskich, które znalazły się za kordonem. Za radą Stanisława Augusta zwlekał z homagium, nie złożył go do czerwca 1773. Miast tego w początkach t. r. publicznie gratulował Rosjanom zwycięstwa nad barskimi «hultajami» i uspokojenia Rzpltej. Przekonane o jego serwilizmie władze rosyjskie – mimo niezłożenia przysięgi wierności carowej – pozwoliły mu w nagrodę zasług zachować własność dóbr białoruskich. W początkach sejmu «delegacyjnego» Stanisław August próbował bezskutecznie za pośrednictwem P-a nakłonić Tadeusza Reytana do rezygnacji z oporu. Zmarł P. 14 VII 1774; pochowany został 25 X t. r. w kaplicy grobowej Pociejów w kościele dominikańskim Św. Ducha w Wilnie.

Z małżeństwa z Marianną Radziwiłłówną, córką Albrechta, star. rzeczyckiego (ślub 27 VIII 1773 w Wilnie), miał P. syna Aleksandra Michała (zob.). Wdowa wyszła za mąż za Michała Granowskiego (zob.).

Estreicher; Nowy Korbut (Oświecenie); Słown. Geogr. (Rohaczew, Żyżmory); Dworzaczek; Żychliński, X; Elektorów poczet; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Konopczyński W., Konfederacja barska, W. 1938 II; tenże, Od Sobieskiego do Kościuszki, Kr. 1921; tenże, Stanisław Konarski, W. 1926; Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie, Wil. 1912; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego; Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi, Wil. b. r.; Schmitt H., Dzieje Polski XVIII i XIX w., Kr. 1866 II 390; – Akty Vil. Archeogr. Kom., XXXV; [Bagiński J. K.], Rękopism X. Bagińskiego dominikanina prowincyi litewskiej, Wil. 1854 s. 52, 62; Diariusz sejmu walnego ordynaryjnego odprawionego w Warszawie roku 1766, W. (b. r.), (spis posłów); Diariusze sejmowe z wieku XVIII, III; Jundziłł S., Pamiętnik życia, Arch. do Dziej. Liter., Kr. 1914 XIII; [Kossakowska K.], Listy, P. 1883; Lubomirski S., Pamiętniki, Lw. 1925; Łopaciński I., Diariusz życia, „Bibl. Warsz.” 1855 t. 3 s. 411; Matuszewicz M., Pamiętniki, W. 1876 II–IV; [Radziwiłł K. S.], Korespondencja, Kr. 1888; Vol. leg., VII 104, 145, 147, 211, 217, 221, 275, 307, 859; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V 11907 (19 III 1749, 19 XI 1754), 11912, 11914 (30 I 1756), 12130 (16 III 1758), Arch. Tyzenhauzów G-531, Zbiór Popielów, 119 k. 352, 374, Zbiór Rękopisów z B. Przezdzieckich B-42; B. Czart.: rkp. 682, 715, 776, 3429 (6 VII 1751); B. Narod.: rkp. 3285/I (2 XI 1751, 29 VII 1752), 3287/III; Staatsarchiv w Dreźnie, rkp. 3587 (r. 1747, Aleksander Pociej).

Zofia Zielińska